De mysterieuze symboliek van de jaguar voor Colombiaanse inheemsen

(Bron foto's: Fernando Trujillo)

Inheemsen hebben groot respect voor de jaguar

Maar, ook in Colombia wordt de Panthera onca bedreigd door de mens; ontbossing voor landbouw en veeteelt, mens-jaguar conflict en illegale handel in wild


De jaguar. Bij volwassen mannetjes met een gewicht van ongeveer 150 kilo, wordt de beet van deze wilde katachtige beschouwd als de meest krachtige van de natuur, zelfs krachtiger dan die van een leeuw of een Bengaalse tijger.

Zuid-Amerika's grootste roof-vleesetende zoogdier heeft onder andere zijn habitat in Colombia's meest recent genomineerde UNESCO-werelderfgoed, het Chiribiquete Nationaal Park, ook wel bekend als 'het kosmische voorouderlijke huis van de jaguar'. Momenteel wordt beschouwd als een 'bijna bedreigde' soort door de Rode Lijst van de IUCN (International Union for Conservation of Nature), komt de jaguar voor in Midden- en Zuid-Amerika.

'In inheemse culturen hier in Zuid-Amerika en Meso-Amerika symboliseert de jaguar kracht en macht, en de sjamaan spirituele groep zoekt voortdurend transformatie via de jaguar', aldus Fernando Trujillo donderdag 12 juli 2018 in The Bogotá Post en benadrukt de betekenis ervan als een emblematisch symbool voor inheemse groepen, die groot respect hebben voor het dier.

Trujillo is een bekroonde Colombiaanse natuurbeschermer, bioloog en oprichter van de non-gouvernementele organisatie Fundación Omacha. Het is deze symbolische kracht van de jaguar die vroege grotkunstenaars ertoe heeft aangezet om hun vorm te gebruiken in de schilderijen verspreid over het nationale park Chiribiquete, die in zandsteen zijn getekend. De tekeningen variëren van ongeveer 20.000 jaar oud tot 50 jaar oud. Wat hun oorsprong betreft, zijn ze tot op de dag van vandaag nog steeds onzeker, 'het blijft een mysterie wie de schilderijen heeft gemaakt, sommige mensen schrijven ze toe aan de inheemse groep Karijona ... maar de ware oorsprong is onbekend', verduidelijkt Trujillo.

 'De inheemse bevolking van Upichia spreekt over drie momenten in de schilderijen, de eerste zijn Ajaju en de tweede Guaviare, en een andere een meer recente ... de jaguar vertegenwoordigt deze transformatie', legt Trujillo uit. 'De jaguar is een sjamanistische projectie van de eigenaar, van de balans van alles. En omdat Chiribiquete vanuit een geografisch oogpunt (het is op de evenaar) als het centrum van de wereld wordt beschouwd, wordt er van een incestueuze relatie tussen de zon en de maan gesproken, waar de jaguar werd geboren. De jaguar handhaaft de balans van dingen. Het valt zwakke dammen aan en houdt ecosystemen gezond. Dus sjamanistische reizen werden vaak gemaakt in de vorm van een jaguar, van een adelaar of een anaconda die lijken op de moeders van de wereld.'

Thomas Lyster, een coördinator voor natuurbehoud, schetste de drie belangrijkste uitdagingen voor de jaguar. De eerste, een verlies van leefgebied, door ontbossing en een golf van landbouwuitbreiding. Trujillo: 'Helaas hebben we veel ingegrepen in zijn habitat, landschappen getransformeerd en de hoeveelheid van zijn natuurlijke prooi verminderd', zegt hij.

De tweede factor is nauwer verbonden met de mens. Het mens-jaguarconflict is een ernstig probleem waar de soort momenteel mee te maken heeft, variërend van aanvallen zoals doden uit wraak vanwege het verlies van vee, doden uit angst en meer recentelijk, stropen. 'In de afgelopen paar jaar is er een groot conflict ontstaan ​​tussen mensen en jaguars, omdat ze te dicht in de buurt komen van finca's voor het fokken van vee en jagen op runderen, paarden en varkens en dan begint een hele vergeldingsactie waar eigenaars van de finca jaguars gaan doden', aldus Trujillo.

'Tegenwoordig is het in Colombia een grotere reden tot bezorgdheid, bijna alle milieubedrijven hebben problemen met dit probleem en klachten van eigenaren van finca's over dit soort situaties. Mensen proberen anti-roofdiermaatregelen en beter rundveemanagement te implementeren om de veiligheid van kalveren en recent geboren koeien te garanderen, zodat dit niet blijft gebeuren.'

Volgens Lyster is een derde en even dringende bedreiging voor de jaguar de illegale handel in wilde dieren. Zijn tanden, pelzen en klauwen zijn ongelooflijk lucratief om te verkopen, benadrukt Lyster. De illegale markt en vraag ligt in Zuidoost-Azië, waar landen als Vietnam en China criminelen naar Colombia sturen om jaguars illegaal terug te brengen, hetzij dood of levend. Dankzij de sensuele aantrekkingskracht van de jaguar in de populaire cultuur, is het in sommige delen van de wereld een statussymbool om jaguar-delen te bezitten. Zijn lichaamsdelen worden steeds meer gebruikt door een nieuwe generatie die bijvoorbeeld een tand van het zoogdier rond hun nek dragen om hun identiteit of kracht te bevestigen.

Als alternatief is er ook een culturele gewoonte om grote kattenbeenderen, hoektanden en klauwen te vermalen om traditionele medicijnen te maken. Soms worden jaguarproducten zelfs geëtiketteerd als tijger- of luipaardproducten om op de markten in Zuidoost-Azië te worden verkocht.

Vanwege de geschiedenis van Colombia van illegale handel, kunnen ervaren handelaars de reeds bestaande routes gebruiken om onder de radar door te glippen, legt Lyster uit. 'Er is niet veel bekend over de illegale handel in wilde dieren van jaguars ... en dit is wat angstaanjagend is voor natuurbeschermers in Colombia', verklaarde hij.

'Met 56 beschermde gebieden in Colombia is de bescherming een grote uitdaging. We hebben een groter budget nodig, meer actie, meer onderzoek en betere begeleiding van parken om een goed beheer van beschermde gebieden te waarborgen. Het is een enorme opgave voor slechts één instelling om te proberen het hele natuurlijke erfgoed van Colombia te redden', voegt Trujillo eraan toe.

Het land is echter al een stap vooruit, met bijna 20% van het nationale grondgebied beschermd, beweert Trujillo, zowel op land als te water. Daarom, zoals Lyster opmerkt, met deskundig politiewerk en een stabiele regering, proberen natuurbeschermers de gelegenheid te benutten om de jaguar te behouden als een emblematisch dier, niet alleen voor de inheemse-, maar ook voor de populaire cultuur.

(Suriname Mirror/The Bogota Post/YouTube)