China's vraag naar jaguar hoektanden bedreigt deze beschermde diersoort in Latijns-Amerika

Handelaren in wild op jacht naar lichaamsdelen jaguar om aan vraag in Azië te voldoen

De jaguar werd gevonden drijvend in een afwateringskanaal in Belize City, Belize, op de dag na Kerstmis vorig jaar. Zijn lichaam was grotendeels intact, maar het hoofd miste zijn hoektanden. Op 10 januari dook een tweede kat - dit keer een ocelot die mogelijk werd aangezien voor een jonge jaguar - op in hetzelfde kanaal.

De moorden wijzen op een groeiende illegale handel in jaguars (Panthera onca) en dat leidt tot bezorgdheid onder wildeskundigen. De hoektanden, schedels en huiden van jaguars zijn lange tijd trofeeën geweest voor Latijns-Amerikaanse verzamelaars die internationale verboden negeren tegen de handel in jaguar-lichaamsdelen. Maar, de laatste jaren is er een smokkelroute naar China ontstaan, waar de markt voor jaguars zou kunnen toenemen vanwege het harde optreden tegen de smokkel van tijgerdelen die in de traditionele Chinese geneeskunde worden gebruikt.

De handel in dieren in het wild volgt vaak Chinese bouwprojecten in andere landen, omdat Chinese arbeiders objecten naar huis kunnen sturen of nemen, zegt ecoloog Vincent Nijman van Oxford Brookes University in Oxford, Verenigd Koninkrijk.

'Als er vraag in China bestaat naar delen van grote katachtigen, en die vraag kan worden vervuld door mensen die in delen van Afrika, delen van Azië of Zuid-Amerika wonen, dan zal iemand ingaan om aan die vraag te voldoen', zegt hij zegt. 'Het is vaak een Chinees-Chinese handel, maar het wordt wereldwijd.'

Dit zei Nijman 18 februari 2018 in reactie op vragen van de redactie van Suriname Tribune:

'(...) Vincent Nijman, deskundige op het gebied van de handel in wild bij de Oxford Brooks University in Engeland, ‘Department of Anthropology and Geography’: ‘Waar we op kunnen wachten is dat er een handel gaat plaatsvinden van Surinaams wildlife zoals jaguars, maar ook kleiner spul, naar Azië voor de medicinale handel. Als de tijgers op zijn, dan verschuift het naar leeuwen en luipaarden, dit zien we nu al, en als die niet meer te verkrijgen zijn dan verwacht ik dat the next available best will do. De aanwezigheid van een Chinese diaspora in Suriname en elders in Zuid Amerika help hier wellicht bij....’, aldus Nijman vanuit Engeland in een reactie.

Ook hij heeft geen idee of er handel in tijgers of tijgerproducten plaatsvindt in Suriname of elders in Zuid Amerika. ‘Als ik een cynisch uitgangspunt neem, dan lijkt het me dat daar waar een grote Chinese of Vietnamese gemeenschap aanwezig is, binnen of buiten Azië, dat daar vroeg of laat handel in beschermde dieren voor de Aziatische 'traditionele' medicijnenhandel plaats zal vinden. Maar, ik heb geen indicatie dat dat nu het geval is. Ik ben het met Richard  Thomas van TRAFFIC eens, dat het onwaarschijnlijk is dat er op dit moment een regelmatige handel plaatsvindt van Azië, naar Suriname daar de prijzen die betaald worden voor tijgerproducten in Azië nu zo hoog liggen, dat het economisch geen zin heeft om dit te exporteren naar bijvoorbeeld Suriname.’

Nijman: ‘Het enige dat ik me wel kan voorstellen is, dat er bijvoorbeeld een handel is in tijgerbotten medicijnen in verpakte vorm - pleisters, pillen en dergelijke - door individuen die dit in Zuidoost Azië. Ik heb echter bewijs of data.’ (...)'

In Bolivia zijn tussen augustus 2014 en februari 2015 acht pakketten met in totaal 186 jaguar hoektanden geconfisqueerd voordat ze China konden bereiken. Zeven waren verzonden door Chinese burgers die in Bolivia woonden. Acht meer werden naar verluidt onderschept in 2016, en een pakket van 120 hoektanden werd in beslag genomen in China, zegt Angela Núñez, een Boliviaanse bioloog die onderzoek doet naar de handel. Die pakketten kunnen de dood van meer dan 100 jaguars vertegenwoordigen, hoewel het onmogelijk is om dat zeker te weten, zegt Núñez.

In het noorden van Bolivia, waar verschillende Chinese bedrijven werken, hebben radio-advertenties en flyers 120 tot 150 Amerikaanse dollar per hoektand aangeboden - meer dan een maand inkomen voor veel lokale mensen. Twee Chinese mannen zijn gearresteerd voor de handel in jaguar-delen. Een, vastgehouden in 2014, kreeg een voorwaardelijke gevangenisstraf van drie jaar. De ander, gearresteerd in 2016, wacht op een veroordeling, maar verscheen niet op twee recente rechtszittingen; Boliviaanse ambtenaren vrezen dat hij misschien het land heeft verlaten.

Dat is een probleem met de handel in wilde dieren en planten over de hele wereld, zegt Nijman, die eraan toevoegt, dat heel weinig gevallen van dierenhandel leiden tot strafvonnissen. 'Het afschrikmiddel is wanneer iemand in de gevangenis belandt', zegt hij - maar dat gebeurt zelden 'omdat de samenleving als geheel in de meeste landen niet geïnteresseerd is.'

Hoektanden en schedels die in Bolivia in beslag zijn genomen, evenals 38 hoektanden die in 2015 in Lima, Peru zijn geconfisqueerd, zouden afkomstig kunnen zijn van jaguars die onlangs of jaren geleden zijn gedood. Omdat de jaguars grote territoria hebben, zegt Núñez, zouden genetische studies kunnen bepalen of gestroopte dieren afkomstig zijn uit Bolivia of een buurland.
Dat interesseert ook de Braziliaanse biologe Thais Morcatty, die haar promotieonderzoek bij Nijman doet. Er is in Brazilië een binnenlandse markt voor jaguarhuiden als woondecoratie, maar delen van de dieren zijn ook vanuit Rio de Janeiro en São Paulo naar het buitenland verscheept, zegt ze.

Meer dan een eeuw geleden trokken jaguars door bossen, savannes en struikgewas van de zuidwestelijke Verenigde Staten tot Paraguay. Ontbossing en andere verstoringen veroorzaakt door mensen - vooral de uitbreiding van de landbouw - hebben de habitat van de katten in tweeën geknipt, zegt natuurecoloog John Polisar, die het jaguar-programma coördineert bij de Wildlife Conservation Society in New York City. Dat heeft de prooi van de jaguar verminderd en in sommige gebieden zijn de jaguars in contact gebracht met mensen en vee, zegt Polisar, die in delen van Midden- en Zuid-Amerika werkt.

Schattingen van de resterende jaguarpopulatie variëren van ongeveer 60.000 dieren tot bijna drie keer dat aantal. Een boer die een koe of een kalf aan een roofdier verliest, kan als represaille een jaguar doden, ook al is dat dier niet de boosdoener. Na het verlies van leefgebied vormen dergelijke moorden de op één na grootste bedreiging voor jaguars, zegt Esteban Payán, directeur van het jaguar-programma in Noord-Amerika bij Panthera, een wereldwijde organisatie voor het behoud van wilde katachtigen.

De vergeldingsmoorden zorgen ook voor een sporadisch aanbod van dierlijke lichaamsdelen voor de handel in wilde dieren, maar het is moeilijk om vast te stellen of de incidenten geïsoleerde gevallen zijn of dat ze georganiseerde misdaadorgannisaties voeden, zeggen onderzoekers. Maatregelen die zijn ontworpen om mensen te helpen samenleven met jaguars kunnen dergelijke moorden verminderen, zegt Payán. In sommige gevallen hebben elektrische hekken jaguars ontmoedigd om van bossen naar weilanden te gaan, en zonnepanelen die de hekken van stroom voorzien, kunnen ook wat gloeilampen of een kleine koelkast voor het gezin van de boer in werking stellen. Dat kan het leven voor hen radicaal veranderen, zegt hij.

Andere tactieken die veelbelovend zijn gebleken zijn bellen op koeien plaatsen, knipperende lichten rondom weiden installeren om roofdieren op afstand te houden en watertanks in weilanden plaatsen om toevallige ontmoetingen in een kreek te voorkomen. Loodsen voor kalveren houden de meest kwetsbare dieren buiten bereik. Het introduceren van bewakingsdieren voor een kudde, zoals burros (een soort ezel), of San Martinero-rundvee dat afstamt van het Spaanse stierenvechten, kan ook roofdieren ontmoedigen, zegt hij. 

Regeringen zouden kunnen helpen door prikkels te geven, zegt bioloog Ricardo Moreno, directeur van de non-profitorganisatie Yaguará Panama. Op dit moment moet een boer die een koe op krediet koopt, terugbetalen, zelfs als hij een dier verliest, zegt Moreno, die wetenschappelijke studies combineert en samenwerkt met gemeenschappen en beleidsmakers om jaguars te beschermen.  

Ondertussen kijken onderzoekers en enkele overheidsfunctionarissen in Latijns-Amerika aandachtig toe op de handel in dieren in het wild. Het ministerie van milieu van Belize biedt een beloning van  5.000 dollar voor informatie over de daar gedode jaguars en de groep van Polisar verzamelt gegevens uit de hele regio. Hoewel de links naar internationale handel in Bolivia duidelijk zijn, maakt Payán zich zorgen dat dit 'slechts het topje van de ijsberg' is van een breder handelsnetwerk, omdat er ook  meldingen van dierenhandel in andere landen zijn. Natuurbeschermingsorganisaties zijn geen partij voor 'het geweld, het geld en de schaal' van de georganiseerde misdaad van wildhandelaren, zegt hij. 'De potentiële dreiging is enorm.'

(Suriname Mirror/Nature.com/Suriname Tribune/jaguar-in-suriname )